Warszawa, 16 stycznia 2009 r.

Opinia na temat upowszechniania edukacji przedszkolnej i obniżania wieku obowiązku szkolnego

Federacja Inicjatyw Oświatowych z zadowoleniem przyjmuje projekt MEN objęcia obowiązkiem przedszkolnym dzieci pięcioletnich. Uważamy, iż jest to krok w dobrym kierunku. Ważne jest, aby jak najszybciej wszystkie dzieci od trzeciego roku życia miały możliwość uczestniczenia w edukacji przedszkolnej. Zwiększy to ich szanse edukacyjne w przyszłości.

Warunkiem upowszechnienia edukacji przedszkolnej jest przygotowanie systemu jej finansowania, który byłby spójny, racjonalny i oparty na rachunku ekonomicznym.

Niezbędna jest poprawa warunków pobytu i nauki małych dzieci (zwłaszcza do dziewiątego roku życia) w szkołach oraz tworzenie sieci przedszkoli i innych form wychowania przedszkolnego. Warunki edukacji dzieci w szkołach muszą być tak samo dobre jak w przedszkolach, co pozwoli na bezkonfliktowe obniżenie wieku obowiązku szkolnego. Dzieci powinny mieć możliwość uczestniczenia w edukacji przedszkolnej blisko swojego miejsca zamieszkania.

Wprowadzenie tak wielkich zmian wymaga wspólnego działania ponad podziałami politycznymi wszystkich partii i ogromnej mobilizacji samorządów, organizacji pozarządowych i całego społeczeństwa. Wielką rolę mają do odegrania w tym rodzice – wyborcy. Dlatego zachęcamy wszystkich rodziców – organizujcie się!

Opinia na temat przekazywania szkół do prowadzenia podmiotom innym niż jednostki samorządu terytorialnego

Z zadowoleniem przyjmujemy zainteresowanie MEN problemem likwidacji małych szkół wiejskich, czego przejawem jest propozycja przekazywania szkół publicznych innym organom prowadzącym. Nie da się przygotować zapisów prawnych jednakowo pasujących do sytuacji przekazywania małych szkół wiejskich i dużych szkół miejskich. Niezbędne jest wprowadzenie do ustawy określenia „szkoła wiejska” i dostosowanie procedury przekazywania szkoły i uwarunkowań dalszego jej funkcjonowania do warunków i potrzeb środowisk wiejskich.

Nie wypowiadamy się na temat przekazywania szkół w miastach, proponowane procedury dotyczą wsi.

Niezbędne jest:

• wprowadzenie trybu informowania rodziców przez gminę o zamiarze przekazania szkoły, co da im czas na utworzenie stowarzyszenia. W środowisku wiejskim brakuje lokalnych organizacji pozarządowych. Jedyną powszechnie występującą organizacją są Ochotnicze Straże Pożarne, które nie powinny przejmować szkół;
• włączenie zebrania wiejskiego w podejmowanie decyzji o przekazaniu szkoły przez radę gminy. Mieszkańcy wsi w ogromnej większości w czynie społecznym budowali i remontowali swoje szkoły, dla nich szkoła jest zazwyczaj jedynym miejscem publicznym we wsi, „sercem wsi”. Wspólnoty te są degradowane, gdy braknie szkoły, mają więc szczególne prawo wypowiadać się o losie mienia gminnego znajdującego się na terenie ich sołectwa;
• zapewnienie prawa pierwszeństwa w przejmowaniu szkół przez lokalne stowarzyszenia rodziców. To te stowarzyszenia powinny mieć zagwarantowane prawo przejęcia szkoły przed osobą fizyczną, fundacją tworzoną z inicjatywy władz gminy czy organizacją pozarządową spoza terenu gminy;
• zapewnienie radom szkoły i radom rodziców prawa do współdecydowania o wyborze podmiotu przejmującego prowadzenie szkoły. Tak jak podmiot, który przejmie prowadzenie szkoły, ma prawo do oddania jej gminie, tak rada rodziców lub rada szkoły muszą mieć prawo do rezygnacji z nowego organu prowadzącego i spowodowania powrotu do sytuacji sprzed przekazania szkoły, a więc do przejęcia szkoły przez gminę.

Zwracamy uwagę na konieczność doprecyzowania następujących propozycji zapisów:

• proponowana w ustawie kontrola przez gminę organu prowadzącego, który przejął szkołę, może dotyczyć jedynie wydatkowania dotacji i nie może ingerować w samodzielność organizacji pozarządowej. Nowy organ prowadzący powinien być zobowiązany do składania rocznego sprawozdania merytorycznego i finansowego z wykorzystania dotacji. Do tej pory organy prowadzące inne niż gmina nie były prawnie zobligowane do takiej sprawozdawczości. Naszym zdaniem taki rodzaj kontroli jest wystarczający. Najbardziej efektywną kontrolę zapewnia bowiem sprawnie działające walne zebranie członków stowarzyszenia – mieszkańców wsi. Prawo do kontrolowania zapisane tak jak w projekcie ustawy grozi zbyt dużą ingerencją w bieżącą działalność szkoły;
• należy zdefiniować termin „koszty bieżące” i umożliwić organom prowadzącym prowadzenia, w ramach środków wygospodarowanych z dotacji, inwestycji związanych z zapewnieniem dobrych warunków w szkole, obniżeniem kosztów jej eksploatacji (np. wymiana okien, pieca CO itp.) i rozwojem szkoły;
• tryb likwidacji szkół samorządowych nie jest zmieniany niniejszą ustawą. Jest nawet ułatwiany (przez zniesienie konieczności uzyskania zgody kuratora), co może oznaczać, że znajdą się gminy, których władze będą wolały zlikwidować placówkę niż ją przekazać. Dlatego niezbędne jest zapewnienie stowarzyszeniu utworzonemu przez rodziców prawa użyczenia od gminy budynku po likwidowanej szkole i uzyskania dotacji od momentu powstania szkoły.

Jaskrawym przykładem problemów z zakładaniem szkół przez stowarzyszenia rodziców w miejsce zlikwidowanych szkół samorządowych jest obecna sytuacja w Lipnicy (woj. kujawsko-pomorskie, Gmina Dębowa Łąka), gdzie wójt odmawia użyczenia budynku, mimo uchwały rady gminy o użyczeniu stowarzyszeniu budynku po zlikwidowanej szkole w celu umożliwienia prowadzenia szkoły i przedszkola oraz przychylnego stanowiska wojewody.

Ustawowe wsparcie dla takich inicjatyw rodziców i lokalnych wspólnot jest niezbędne. Prosimy posłów o poprawki do ustawy będące jego wyrazem.

Dlaczego ważne jest wprowadzenie pojęcia „szkoła wiejska”?

Federacja Inicjatyw Oświatowych stoi na stanowisku, że wprowadzenie do ustawy o systemie oświaty terminu „szkoła wiejska” jest konieczne, ponieważ:

• należy uwzględnić specyficzne uwarunkowania i rolę, jaką spełnia szkoła działająca na obszarach wiejskich i dostosować do nich warunki przekazywania takiej szkoły oraz jej dalszego funkcjonowania;
• wprowadzenie tego pojęcia do ustawy powinno stać się początkiem programu wsparcia edukacji wiejskiej – jej rozwoju i zwiększenia jej roli w systemie edukacji,

Jaka jest specyfika szkoły wiejskiej?

„Wiejska szkoła” to szkoła działająca na obszarach wiejskich:

• jest zagrożona likwidacją – statystyczna szkoła na wsi ma 104 uczniów (np. w województwie lubelskim 88 uczniów), co oznacza, że z powodu małej liczby uczniów i obecnych mechanizmów finansowania jest szkołą kosztowną dla samorządu;
• pełni bardzo ważną rolę dla społeczności lokalnej – jest „sercem wsi": jest często jedynym miejscem, gdzie mieszkańcy mogą się spotkać, powinna pełnić rolę placówki wielofunkcyjnej (edukacja dorosłych mieszkańców, działania kulturalne, sportowe, proekologiczne, turystyczne, dostęp dla mieszkańców do Internetu itp); bez szkoły wieś ulega degradacji;
• budowa i remonty szkoły odbywały się w czynie społecznym; mieszkańcy mają historyczne zasługi w jej powstaniu i utrzymaniu;
• po przekazaniu społeczności lokalnej (stowarzyszeniu) utrzymuje się z dotacji, która musi wystarczyć na całość kosztów podstawowego funkcjonowania szkoły; wiejscy rodzice nie są w stanie płacić czesnego, za to mogą dołożyć swoją pracę i zaangażowanie;
• nauczyciele są w innej sytuacji niż nauczyciele miejscy – mają mniej liczne klasy i niższe koszty utrzymania niż w mieście. W szkołach prowadzonych przez stowarzyszenie zatrudniani są na podstawie Kodeksu pracy. Zazwyczaj niższe wynagrodzenie rekompensowane może być przez działania realizowane z dodatkowych środków np. na edukację osób dorosłych.
• rola rodziców i społeczności lokalnej jest dla funkcjonowania szkoły wiejskiej kluczowa – mają szansę i chcą współdecydować o działaniach szkoły, dbać o jakość jej pracy; znają się wszyscy i mogą wspólnie działać na rzecz szkoły i środowiska lokalnego przy inspiracji i wsparciu nauczycieli; są w stanie wiele poświęcić dla dalszego funkcjonowania szkoły w ich wsi.

Do góry | Wstecz